وسواس فکری و عملی چیست و چگونه درمان می‌شود؟
اختلال وسواس فکری یا همان OCD (Obsessive-Compulsive Disorder) یک اختلال متداول عصبی-شناختی در برخی افراد است که با دو نوع مشخص از علائم شناخته می شود: افکار وسواسی و رفتارهای اجباری. وجود هرکدام از این علائم در فرد می تواند نشان دهنده وجود اختلال وسواس فکری باشد.
افکار وسواسی
افکار وسواسی افکاری ناخواسته و نگران کننده هستند که منجر به پریشانی، اضطراب و یا ترس می شوند و محتوای آن می تواند تقریبا هر چیزی باشد. ترس از آلوده شدن به میکروب ها، مرور کردن افکار خشن در ذهن و یا شک مداوم در انجام یک سری اعمال و رفتار می تواند مثال هایی از افکار وسواسی باشد. به خاطر داشته باشید این افکار گاها از نظر محتوا، منطقی نیستند و کنترل آن ها تقریبا غیر ممکن است.
رفتارهای اجباری
رفتارهای اجباری، مجموعه اقداماتی است که فرد برای کاهش درد و رنج افکار وسواسی، متوقف کردن آن و یا جلوگیری از وقوع اتفاقات ناگوار آن ها را انجام می دهد. غالبا هیچ ارتباط منطقی بین افکار وسواسی و اجبار وجود ندارند، اما گاهی اوقات می توان آن ها را به یکدیگر مرتبط دانست.
برای مثال، کسی که افکار وسواسی نسبت به میکروب دارد، مرتبا دست های خود را می شود. فرد مبتلا به اختلال وسواس فکری، واقعا در تلاش است تا بتواند رفتارهای خود را کنترل کند حتی گاها با وجود اینکه می داند این رفتار منطقی نیست اما از لحاظ احساسی خود را مجبور به انجام آن می داند. خبر خوب این است که علائم وسواس قابل کنترل است و بهترین راه حل برای درمان قطعی وسواس، مراجعه به کلینیک درمان وسواس است.
انواع وسواس فکری کدام اند؟
انواع وسواس فکری غالبا با دسته بندی های زیر معرفی می شوند:
افکار پرخاشگرانه یا جنسی
نوع متدوالی از افکار وسواسی، افکاری مرتبط با آسیب رساندن به دیگران است. مرور شدن تصاویری از خشونت گری و پرخاش به دیگران در ذهن فرد که ممکن است جنبه های جنسی نیز داشته باشد.
ترس از صدمه رسیدن به دیگران
برخی از افراد، به جای ترس از آسیب رساندن، از آسیب دیدن عزیزان شان واهمه دارند. برای مثال ممکن است شخصی این افکار وسواسی را داشته باشد که فرزند او طی یک تصادف کشته شود. در این صورت برای جلوگیری از بروز همچین اتفاقی، ممکن است رفتارهای اجباری متعددی انجام دهد. مسئولیت رفت و آمد فرزند خود را قبول کند و یا وسیله نقلیه او را به دفعات چک کند تا مطمئن باشد که سالم است.
ترس از میکروب ها و آلودگی ها
از جمله متداول ترین انواع وسواس فکری، ترس از میکروب ها و نیاز به شستن مکرر دست ها است. بسیاری از افرادی که دارای اختلال وسواس فکری هستند از میکروب ها واهمه دارند و ممکن است برای رهایی از این افکار دست به رفتارهای اجباری متفاوتی بزنند. شستن مکرر دست ها و وسایل شخصی نمونه ای از این رفتار ها است.
شک و تردید در ناقص انجام دادن کار
اختلال وسواس فکری موجب می شود که شخص مدام شک داشته باشد که کاری را درست و کامل انجام داده است یا خیر. برای مثال شخصی را در نظر بگیرید که از منزل خود خارج می شود و در خانه را قفل می کند. فکر وسواسی درست انجام دادن کار موجب می شود تا او برای چک کردن قفل بودن درب منزل تا چندین بار در روز به منزل خود مراجعت کند و بسته بودن درها را امتحان کند.
مسائل مربوط به اموز مذهبی و انجام گناه
یکی دیگر از انواع وسواس فکری، داشتن وسواس و نگرانی در مورد غیر اخلاقی بودن یا گناهکار بودن شخص است. برخی از افراد ممکن است در نتیجه این افکار مدام در حال نماز خواندن و دعا کردن باشند.
خود کنترلی
ترس از دست دادن کنترل خویش و انجام رفتارهای غیر ارادی و نامناسب، ترسی است که در ذهن برخی از افرادی که از این اختلال رنج می برد وجود دارد. برخی از افراد ممکن است نگران باشند که ناگهان در جمع شروع به داد و فریاد زدن کنند، برخی دیگر ممکن است نگران آسیب رساندن به شخص دیگری باشند.
این افکار ممکن است در ادامه با هرگونه رفتار اجباری پیگیری شود. اما نکته مهم در این مدل از انواع وسواس فکری این است که ممکن است این افکار منجر به انزوای فردی شوند. زیرا شخص از نزدیک شدن به دیگران و برقراری ارتباط با آنها واهمه دارد.
ترتیب و تقارن
نظم و ترتیب دادن وسایل و اشیا “به صورت کاملا دقیق” یکی از متدوال ترین انواع وسواس فکری است. افرادی که به این افکار وسواسی مبتلا هستند، برای نظم و ترتیب دادن اشیا به طور کاملا مرتب و یا متقارن زمان نسبتا زیادی صرف می کنند. آن ها هم چنین ممکن است افکار خرافاتی در مورد برخی از اعداد و یا الگوهای تقارنی در ذهن خود داشته باشند.
همان طور که پیش تر به آن اشاره کردیم، انواع وسواس فکری ممکن است طبقه بندی بیشتری از موارد ذکر شده داشته باشد. اعتقادات به جادو یا تفکرات جادویی، وسواس در مورد بدن خود، وسواس در مورد الگوی تنفسی و … می تواند از جمله انواع وسواس فکری باشد.
تشخیص وسواس فکری و عملی چگونه است؟
یکی از رایج ترین راه‌ها مراجعه به روانپزشک و یا روانشناس است.
یکی دیگری از راه‌های موثر و دقیق تر برای تشخیص وسواس نوار مغزی (CQ) و یا نقشه مغزی (QEEG) است که اطلاعات دقیق از عملکرد مغز را به ما می‌دهد و با دقت بالاتری می‌توان تشخیص داد که آیا این اختلالات وجود دارند یا نه.
درمان وسواس فکری چگونه است؟
نکته اول : اختلال وسواس فکری (OCD) یک بیماری مزمن است.
اختلال وسواس فکری (OCD) مانند یک بیماری مزمن است و یک درمان مقطعی و قطعی برای آن وجود ندارد و ممکن است این بیماری همیشه در پس زمینه روانی افراد وجود داشته باشد. اما با این حال اصلا جای نگرانی نیست. زیرا درست مانند بیماری‌های دیگری مانند آسم، آلرژی و یا دیابت، افراد باید بیاموزند که چگونه می توانند وضعیت خود را با درمان مناسب مدیریت کنند.
در واقع افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری (OCD)، می‌توانند با آموزش صحیح، نحوه مدیریت علائم بیماری خود را بیاموزد و از عود مجدد آن جلوگیری کنند.
سه روش درمانی برای وسواس وجود دارد:
درمان شناختی رفتاری (CBT) که گاهی اوقات با دارو نیز همراه است، کمک شایان توجهی به تسکین این اختلال می‌کند. معمولا اختلال وسواس به عنوان یک اختلال روانی دسته بنده نمی شود و بیشتر از آن به عنوان یک بیماری ژنتیکی با مولفه های رفتاری خاص یاد می شود. بنابراین استفاده از یک درمانگر متخصص می تواند کمک شایان توجهی به تسریع روند درمان داشته باشد.
درمان شناختی رفتاری (CBT) از جمله موثرترین روش‌های درمان اختلال وسواس فکری (OCD) کودکان نیز شناخته شده است و روش مورد تایید موسسات شناخته شده‌ای مانند آکادمی روانپزشکی کودک و نوجوان آمریکا و دانشکده پزشکی هاروارد است.
- درمان دارویی
استفاده از دارو مفید است، اما به تنهایی درمان کاملی نیست.این طبیعی است که ما همیشه به دنبال سریع ترین و راحت ترین کار برای درمان قطعی وسواس فکری باشیم. استفاده از دارو ، آن هم به تشخیص پزشک منخصص، تنها قسمتی از یک برنامه درمانی موفق است.
درمان دارویی در بهترین حالت، به طور متوسط حدود 60-70 درصد علائم را کنترل می کند. علاوه بر اینکه برای انتخاب داروی مناسب باید فاکتورهای زیادی مانند عوارض جانبی و تفاوت های فردی را در نظر گرفت. این نکته را نیز در خاطر داشته باشید که در اکثر موارد قطع دارو منجر به عود مجدد و سریع علائم می گردد.
- درمان های نوروتراپی
یکی از بروز ترین روش‌های درمان اختلالات مغزی، استفاده از درمان‌های علوم است که شامل نوروفیدبک، RTMS و TDCS است. در این بین برای درمان وسواس درمان RTMS بسیار موثر است. حسن این درمان این است که نیازی به دارو و مشاوره نداره.
معمولا افرادی که دچار وسواس فکری هستند بسیار به درمان مقاوم‌اند به همین جهت شاید روش CBT برای همه مناسب نباشد و همچنین دارو نیز عوارض جانبی دارد و پایدار نیست. در مقایسه با دو روش دیگر RTMS محاسن بیشتر دارد، همچنین طول دوره درمان کوتاه تری دارد و هزینه تمام شده آن کمتر خواهد بود.
برای کسب اطلاعات بیشتر راجع به درمان تحریک مغناطیسی مغز یا RTMS اینجا کلیک کنید.
مجموعه اعصاب و روان نوین مفتخر است با ارائه خدمات نوروتراپی و روانپزشکی که نقشی اثر گذار در درمان اختلالات مغزی دارد در خدمت شماست. توصیه می شود اگر سوالی دارید به صفحه سوالات متداول مراجعه بفرمایید از طریق فرم تماس اقدام کنید و یا با شماره تلفن های مرکز تماس حاصل فرمایید.
برای مطالعه بیشتر در این زمینه اینجا کلیک کنید.
دیدگاه