استرس و اضطراب امروزه با زندگی ما عجین شده و آرامش روحی و بدنی ما را تهدید می‌کند. هرچند استرس گاهی اوقات پاسخ طبیعی بدن به موقعیت‌های ناخوشایندی است که در آن گرفتار می‌شویم و در چنین مواقعی با تحریک ما به واکنش سریع، باعث نجات جانمان می‌شود؛ اما همین استرس اگر بیش از حد زیاد شود، تأثیرات مخربی بر روح و روان ما می‌گذارد.
استرس چیست؟
استرس یک نوع واکنش کاملاً طبیعی و پذیرفتنی فیزیکی بدن نسبت به نوعی خاص از تغییر، تقاضا یا موقعیت تهدیدآمیز است. پاسخ بدن به محرک استرس‌زا می‌تواند یک جزء فیزیکی، ذهنی و عاطفی فرد را درگیر کند. هر فردی درجاتی از استرس را در زندگی خود تجربه می‌کند و استرس مختص به گروه سنی خاصی نیست، حتی کودکان نیز بارها دچار این حالت روحی می‌شوند.
افراد در مواجهه با عوامل استرس‌زا واکنش‌های متفاوتی نشان می‌دهند، برخی از آنها بیشتر و شدیدتر از سایرین از خود واکنش نشان می‌دهند. عوامل استرس‌زای بالقوه، که می‌توانند یک‌بار یا مداوم باشند عبارت‌اند از:
- تجربه یک موقعیت آسیب‌زا، مانند سوءاستفاده جنسی یا تصادف رانندگی
- بروز یک تغییر بزرگ یا ناگهانی، مانند طلاق، مرگ یا از دست دادن موقعیت شغلی
- مشغله زیاد
- بروز مشکلات مالی
- فشارهای روانی ناشی از مسئولیت‌ها در منزل، مدرسه و محل کار
آیا استرس می‌تواند مفید باشد؟
نکته‌ای که باید در ارتباط با استرس بدانید این است که استرس هم خوب است و هم بد. استرس خوب سبب افزایش انگیزه شما می‌شود و درنهایت به ارتقا عملکرد شما در انجام وظایف ختم می‌شود. این نوع استرس هم تمرکزتان بر فعالیت‌ها را افزایش می‌دهد و سبب افزایش کیفیت کارتان می‌شود.
اگر استرس مزمن و طاقت‌فرسا باشد برای سلامت روحی و جسمی شما مضر خواهد بود. زمانی که استرس ادامه پیدا می‌کند، می‌تواند سبب بروز افسردگی، درد فیزیکی، اختلال در خواب، مشکلات گوارشی، انزوا، تغییر رژیم غذایی، بیماری قلبی و تغییر وزن شود.
هرچند عوامل مختلف باعث ایجاد استرس در شما می‌شوند، اما استرس ممکن است ناشی از تجمع فشارهای کوچک باشد. در این صورت ممکن است تشخیص اینکه چه چیزی باعث استرس شما شده است یا توضیح دادن آن برای دیگران، برای شما دشوارتر باشد.
علائم و عوارض استرس چیست؟
- اضطراب و بی‌قراری
- افسردگی
- حملات پانیک
- احساس غم و ناراحتی
- احساس درد در سینه و سایر نواحی مختلف بدن
- سردرد، سرگیجه و لرزش
- خستگی
- اختلالات خواب
- فشار خون بالا
- مشکلات گوارشی و معده
- ضعف سیستم ایمنی بدن
- اختلالات ناشی از استرس یا سایکوسوماتیک
استرس چه عوارضی برای سلامتی دارد؟
- دستگاه‌‌های تنفسی و قلبی عروقی
- دستگاه گوارش
- سیستم عضلانی
- سیستم ایمنی
- سیستم جنسی و تولید مثل
برای اطلاعات بیشتر این مطلب را بخوانید
اضطراب چیست؟
اضطراب هم مانند استرس طبیعی است و افراد در بخشی از زندگی خود آن را تجربه می‌کنند. این احساس روحی ترس، نگرانی و عصبی شدن را به همراه دارد. ممکن است اضطراب شما پیش از یک امتحان به وجود بیاید و گاهی نیز ممکن است پس از وقوع رویداد خود را نشان دهد. این حالت تا حدودی طبیعی است اما اگر از کنترل خارج شود، تأثیرات منفی بر زندگی شما برجای می‌گذارد.
اضطراب شدید مشکلاتی مشابه استرس مزمن مانند ناراحتی عاطفی، علائم فیزیکی مانند خستگی، درد و تحریک‌پذیری و … را به همراه دارد. گاهی فرد مبتلا به اضطراب در شرایط حاد از حضور در جمع دوستان، رفتن به یک مکان شغلی یا درسی که سابقاً مطلوب بود نیز خودداری می‌کند.
تأثیر مکانیسم مقابله‌ای بر استرس و اضطراب به چه معناست؟
استرس و اضطراب اگر از نوع خفیف باشند هر دو به مکانیسم‌های مقابله‌ای پاسخ مثبتی می‌دهند. درواقع در بسیاری از موارد تنها کافی است فرد سبک زندگی خود را تغییر دهد تا تحولات مثبت و کاهش قابل‌توجه سطح استرس و اضطراب را مشاهده کند. با پیروی از یک برنامه فعالیت بدنی منظم، دنبال کردن یک رژیم غذایی مغذی و متنوع و بهبود بهداشت خواب فرد به‌راحتی می‌تواند وارد یک مسیر جدید شده از استرس و اضطراب فاصله بگیرد.
اگر استرس یا اضطراب شما به تکنیک‌های مدیریتی پاسخ نمی‌دهد، یا اگر احساس می‌کنید که استرس یا اضطراب بر عملکرد یا خلق‌وخوی روزانه‌تان تأثیر می‌گذارد، با یک متخصص سلامت روان صحبت کنید. متخصص سلامت روان با توجه به علمی که درباره استرس و اضطراب دارد می‌تواند شما را درک کرده و در کاهش علائم آنچه تجربه می‌کنید کمکتان کند.
مزیت مراجعه به متخصص سلامت روان این است که ابزارهای مقابله‌ای اضافی را در اختیار شما قرار می‌دهد. به‌عنوان‌مثال روانشناس می‌تواند در تعیین اینکه آیا شما مبتلا به اختلال اضطرابی هستید یا خیر کمکتان کند.
تفاوت بین اختلالات اضطرابی طولانی‌مدت و کوتاه‌مدت چیست؟
اختلالات اضطرابی از نظر شدت و مدت طولانی با احساس اضطراب کوتاه‌مدت متفاوت است. اختلالات اضطرابی طولانی‌مدت معمولاً چندین ماه فرد را به خود درگیر می‌کند. این حالت روحی بر خلق‌وخو و حتی عملکرد فرد تأثیر منفی برجای می‌گذارد. بعضی از اختلالات اضطرابی همچون آگورافوبیا، امکان دارد سبب شود فرد نتواند فعالیت‌هایی که سابقاً برایش لذت‌بخش بودند را انجام دهد. حتی گاهی فرد درگیر به اختلالات اضطرابی طولانی‌مدت در حفظ شغل خود نیز دچار مشکلات بزرگی می‌شود.
انواع اختلالات اضطرابی چیست؟
اضطراب شدید انواع مختلفی دارد که عبارتند از:
- اختلال هراس از مکان‌های باز
- اضطراب ناشی از بیماری‌های جسمی
- اختلال اضطراب فراگیر
- اختلال هراس
- اضطراب پس از حادثه PTSD
- اختلال سکوت انتخابی
- اختلال اضطرابی جدایی
- اختلال اضطراب اجتماعی
- اختلال اضطراب ناشی از مواد مخدر
اختلال اضطراب فراگیر
اختلال اضطراب فراگیر یکی از شایع‌ترین اختلالات اضطرابی محسوب می‌شود. این اختلال را متخصص سلامت روان می‌تواند تشخیص دهد. پزشک برای تشخیص این حالت روحی در فرد مبتلا به دنبال علائمی همچون نگرانی بیش‌ازحد و غیرقابل‌کنترل می‌گردد که در بیشتر روزها در طول شش ماه رخ می‌دهد. این نگرانی یک سیر ثابت و یک موضوع خاص را دنبال نمی‌کند و می‌تواند از یک موضوع یا مسئله به موضوع و مسئله دیگر جهش کند. همچنین اختلال اضطراب فراگیر با علائم فیزیکی اضطراب همراه است.
اختلال هراس
اختلال هراس دیگر نوع شایع در بین اختلالات اضطرابی است. این اختلال با حملات ناگهانی اضطراب خود را نشان می‌دهد و علائمی خاص دارد. فرد مبتلا به اختلال هراس زمان بروز حملات ناگهانی اضطراب زا دچار علائمی مانند عرق کردن، سرگیجه و نفس‌نفس زدن می‌شود. این نوع اضطراب همچنین ممکن است خود را به شکل فوبیای خاص یا به‌صورت اضطراب اجتماعی که با ترس فراگیر از موقعیت‌های اجتماعی مشخص می‌شود، نشان دهد.
نشانه های استرس و اضطراب شدید چیست؟
داشتن استرس‌های گاه و بی‌گاه بخشی طبیعی از زندگی است. با این حال افرادی که به اختلالات اضطرابی مبتلا هستند برای کوچکترین اتفاقات روزمره دچار ترس، نگرانی مداوم و استرس شدید می‌شوند.
معمولا اختلال اضطراب شدید به‌صورت دوره‌هایی است که در آن فرد به‌طور ناگهانی احساس ترس، وحشت و اضطراب می‌کند و این ترس و وحشت در طی چند دقیقه به اوج خود می‌رسد و فرد دچار حمله عصبی می‌شود.
بیماری‌هایی که باعث استرس زیاد می‌شوند کدام اند؟
نمونه‌هایی از بیماری‌های جسمی که می‌توانند باعث بروز اختلالات عصبی و اضطرابی در فرد شوند:
- بیماری‌های قلبی
- دیابت
- مشکلات تیروئیدی مانند پرکاری تیروئید
- اختلالات تنفسی
- ترک کردن داروهای ضد اضطراب (بنزودیازپین‌ها) و یا دیگر داروها
- درد شدید و یا سندروم روده تحریک‌پذیر
- بیماری‌های نادر مغزی که باعث ترشح هورمون‌های جنگ یا پرواز می‌شوند.
عوارض استرس و اضطراب شدید چیست؟
اختلالات اضطرابی بسیار پیچیده‌تر از ایجاد یک نگرانی ساده در فرد هستند. گاهی این اختلالات باعث به وجود آمدن بیماری‌های ذهنی و جسمی شدیدی در فرد می‌شوند. از جمله عوارض استرس شدید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سردرد و یا درد شدید و مزمن در فرد
- انزوای اجتماعی فرد
- پدید آمدن مشکلاتی در خصوص مدرسه و شغل فرد
- پایین آمدن سطح زندگی
راه تشخیص استرس مزمن چیست؟
بیمار برای اینکه بفهمد آیا ارتباطی میان استرس و اضطراب وی و بیماری‌های جسمی وی هست یا نه باید به‌طور مرتب به پزشک مراجعه کند. همچنین پزشک هرگونه علامتی را که ممکن است ناشی از بیماری‌های جسمی باشد بررسی می‌نماید و در صورت نیاز به درمان آن می‌پردازد.
برای تشخیص بهتر اختلالات اضطرابی و دیگر اختلالات مشابه، بهترین گزینه نوار مغزی (CQ) و یا نقشه مغزی (QEEG) است که، اطلاعات کاملی از عملکرد مغز به ما می دهد که با دقت بالایی می توان استرس و اضطراب را تشخیص داد.
راه های درمان استرس شدید کدام اند؟
استفاده از دارو و روان‌درمانی دو روش رایج درمان اختلالات اضطرابی محسوب است اما در مقابل این دو نوع درمان، درمان های نوروتراپی مزایای بیشتری دارند.
به طور کلی روش های درمان استرس شدید شامل موارد زیر است:
- دارو درمانی
- مصرف دارو، زیر نظر روانپزشک
- نوروتراپی
- روان درمانی
- تغییر سبک زندگی
درمان استرس و اضطراب با rTMS
روش درمانی تحریک عصبی مغناطیسی مغز rTMS یک روش غیر تهاجمی و بسیار موثر است است که می‌توان از طریق آن بسیاری از اختلالات خلقی و بیماری‌های مغز و اعصاب را درمان کرد. برای درمان اضطراب با rTMS از انرژی مغناطیسی برای تحریک نواحی خاصی از قشر مغز که با استرس و اضطراب در ارتباط هستند، استفاده می‌شود.
یکی از مزایای درمان استرس با دستگاه rTMS در مقایسه با دارو درمانی، طول درمان است. درمان اضطراب از طریق مصرف دارو معمولا ماه‌ها طول می‌کشد و اگر مصرف دارو متوقف شود احتمالا بیماری مجددا تشدید می‌شود. اما در روش درمانی rTMS پس از یک دوره درمانی ۱۵ تا ۲۰ جلسه‌ای بهبودی حاصل می‌شود و حتی فرد می‌تواند با صلاحدید پزشک معالج، داروهای مصرفی را نیز کاهش دهد.
درمان اضطراب با rTMS یک روش مقرون به صرفه نسبت سایر روش‌های درمان اضطراب به شمار می‌رود. افرادی که از دارو برای درمان استرس و اضطراب استفاده می‌کنند باید به مدت طولانی و یا حتی تمام طول عمر خود دارو مصرف کنند که این امر می‌تواند بسیار هزینه‌بر باشد.
مصرف دارو همچنین با عوارض مختلفی همراه است که این موارد نیز می‌تواند مشکلاتی برای فرد ایجاد کند. اما درمان استرس با rTMS یک درمان دائمی است و کمترین عوارضی را برای بیمار به همراه خواهد داشت.
برای مطالعه بیشتر می‌توانید مقاله تحریک مغناطیسی مغز (rTMS) را بخوانید.
درمان قطعی استرس و اضطراب با نوروفیدبک
نوروفیدبک یک روش درمانی جدید و بسیار موثر برای درمان اختلال اضطراب شناخته می‌شود. نوروفیدبک درواقع نوعی بیوفیدبک است که از طریق ثبت کردن امواج الکتریکی مغز و سپس ارائه بازخورد به فرد تلاش می‌کند که نوعی خودتنظیمی را به فرد آموزش دهد.
بازخوردها یا فیدبک‌هایی که به مغز داده می‌شود به صورت صوت یا تصویر بر روی صفحه کامپیوتر در قالب انیمیشن نمایش داده می‌شوند. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که نوروفیدبک مانند یک آینه برای مغز عمل می‌کند و ایراداتش را نمایان می‌کند. مغز با تشخیص این ایرادات به تدریج آنها را درمان خواهد کرد.
برای مطالعه بیشتر می‌توانید مقاله نوروفیدبک چیست را بخوانید.
یکی از مهمترین مزایای درمان اضطراب با نوروفیدبک رهایی از مصرف دارو است. همانطور که می‌دانید دارو درمانی برای بهبود استرس می‌تواند شامل عوارض مختلفی باشد. درصورت درمان استرس با استفاده از نوروفیدبک شما می‌توانید با نظر پزشک معالج خود، دوز داروهای مصرفی را کم کنید و به مرور زمان کلا آنها را قطع نمایید.
تغییر سبک زندگی و درمان‌های خانگی
درحالی‌که بیشتر بیماران برای کنترل اختلال اضطراب خود به روانکاوی و استفاده از داروها نیاز دارند اما گاهی تغییر سبک زندگی نیز می‌تواند در درمان این بیماری تأثیرگذار باشد. در ادامه به روش‌هایی که بیماران برای تغییر سبک زندگی خود می‌توانند انجام دهند اشاره می‌کنیم:
- داشتن فعالیت‌های فیزیکی
- ترک کردن سیگار و ترک کردن یا کاهش استفاده از نوشیدنی‌های کافیین دار
- استفاده از تکنیک‌های ریلکسیشن و کاهش استرس
- خواب و استراحت کافی در اولویت قرار دادن
- تغذیه سالم
مجموعه اعصاب و روان نوین مشهد مفتخر است با ارائه خدمات نوروتراپی و روانپزشکی که نقشی اثر گذار در درمان اختلالات مغزی دارد در خدمت شماست. توصیه می شود اگر سوالی دارید به صفحه سوالات متداول مراجعه بفرمایید از طریق فرم تماس اقدام کنید و یا با شماره تلفن های مرکز تماس حاصل فرمایید.
دیدگاه